(XHTT) Nhằm lược thuật lại những trận chiến trên sông, trên biển của người Việt, Xã Hội Thông Tin sẽ đăng loạt bài về những chiến tích thủy chiến lẫy lừng trong thời cận đại và hiện đại, giúp người đọc có thêm thông tin. Khoảng đầu thế kỷ 17, trong công cuộc khai thác thuộc địa của các đế chế châu Âu, Hà Lan nổi hẳn lên với thế mạnh về hàng hải. Trong số đó có công ty Đông Ấn, với nhiều hạm thuyền cỡ lớn, có trang bị pháo hạng nặng, tầm bắn xa, đã trở thành nỗi sợ hãi của nhiều triều đại phong kiến trong khu vực và cả các châu lục khác. Thời kỳ này tại Việt Nam, đất nước bị phân đôi thành hai Đàng (trong và ngoài), với chúa Trịnh ở Đàng Ngoài và chúa Nguyễn ở Đàng Trong. ở Đàng Ngoài, chúa Trịnh đã liên kết với lực lượng hải thuyền của công ty Đông Ấn (Hà Lan) để chống lại chúa Nguyễn. Thế nên từ năm 1641, quân của chúa Nguyễn và đội hải thuyền Hà Lan đã có nhiều cuộc đụng độ, nhưng chưa có trận chiến nào có thể làm thay đổi cục diện giữa đôi bên. Những chiếc tàu với cả dãy cột buồm từng là niềm kiêu hãnh của một thời. Vào mùa hè năm 1643, theo yêu cầu của chúa Trịnh, Công ty Đông Ấn đã phái ba pháo hạm lớn đến hội quân với đội quân của chúa Trịnh tại sông Gianh (Quảng Bình). Tuy nhiên, trong hải trình đến sông Gianh, hạm đội này đã bị gió mạnh thổi giạt vào tận cảng Eo (Thuận An, Phú Vang, Thừa Thiên - Huế ngày nay), thuộc địa phận của Đàng Trong. Hay tin này, ngày 7/7/1643, đích thân chúa Nguyễn Phúc Lan và Thế tử Nguyễn Phúc Tần đã dẫn 50 chiến thuyền tiến thẳng đến cảng Eo. Khi nhìn thấy các chiến hạm của đối phương, các thủy binh của nhà Nguyễn đã lao thẳng vào tấn công. Với số lượng vượt trội, đội thuyền chúa Nguyễn nhanh chóng bao vây, chia cắt ba chiến hạm của Hà Lan và đánh phá quyết liệt. Quân nhà Nguyễn đã tràn lên boong của chiếc chiến hạm lớn nhất, mang tên De Wijdeness, do thuyền trưởng Pieter Baek chỉ huy. Họ xông vào bẻ gãy bánh lái, chặt gãy cột buồm, khiến chiến hạm này bị tê liệt hoàn toàn. Bị dồn vào bước đường cùng, thuyền trưởng Pieter Baek đã cho châm lửa đốt kho thuốc súng, khiến chiếc tàu nổ tung. Hầu như toàn bộ những người có mặt trên tàu, gồm cả quân của chúa Nguyễn và khoảng 200 binh sĩ Hà Lan, kể cả thuyền trưởng Baek đã thiệt mạng. Hai chiến hạm còn lại đã bỏ chạy, thoát khỏi vòng vây và tăng hết tốc lực để “cao chạy xa bay”. Do quá hoảng loạn, một chiếc đã đâm vào đá ngầm và chìm xuống biển trong lúc bị truy đuổi. Thủy quân của chúa Nguyễn toàn thắng. Dù hỏa lực của người Hà Lan rất mạnh, nhưng trong tầm gần, họ không phát huy được. Kết cục đã khiến Hà Lan bị chìm 7 thuyền, mất 2 chiến hạm lớn và tử trận 700-800 binh sĩ. Trận Cảng Eo đã trở thành trận thủy chiến đầu tiên trong lịch sử mà người Việt đã chiến thắng oanh liệt trước một hạm đội mạnh của châu Âu. Sau trận đánh ấy, do e ngại thủy binh chúa Nguyễn, công ty Đông Ấn Hà Lan tuyệt không dám đưa tàu thuyền vào Đàng Trong gây chiến nữa. (Còn nữa) Thanh Trà Nguồn Xã hội thông tin
