Quốc hội vừa thông qua mục tiêu đưa tỷ lệ nam nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 90% vào năm 2030 và 95% năm 2035, coi đây là giải pháp "dự phòng cấp một" nâng cao chất lượng dân số. Thông tin được đưa ra trong bối cảnh Quốc hội vừa phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 với tổng vốn 125.000 tỷ đồng. Bác sĩ Mai Xuân Phương, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông - Giáo dục, Tổng cục Dân số (nay là Cục Dân số, Bộ Y tế), nhận định hoạt động này giúp các cặp đôi chuẩn bị tâm lý và kiến thức thiết yếu cho đời sống vợ chồng. Bên cạnh đó là phòng tránh lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục, phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý tiềm ẩn có thể ảnh hưởng sức khỏe sinh sản và chất lượng cuộc sống vợ chồng. Một cặp đôi khám sinh sản tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Ảnh: Lê Nga Theo ông Phương, y học hiện đại cho phép phát hiện sớm, can thiệp kịp thời những bệnh lý tiềm ẩn, phòng tránh lây nhiễm qua đường tình dục và rà soát các bệnh di truyền như tan máu bẩm sinh (Thalassemia), máu khó đông, hội chứng Down... Khi nắm rõ tiền sử sức khỏe cha mẹ, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ dự phòng hiệu quả cho thai nhi trước các nguy cơ giang mai, viêm gan B hay HIV. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng gia đình bền vững và sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh. Tuy nhiên, thách thức lớn nằm ở việc thay đổi thói quen của người dân. Thực tế cho thấy tỷ lệ tiếp cận dịch vụ này hiện còn thấp và chênh lệch lớn giữa các vùng miền. Đơn cử tại Hà Nội, tỷ lệ bao phủ đạt gần 63% trong nửa đầu năm 2024, trong khi Thái Nguyên chỉ ghi nhận mức 22,5% ở 6 tháng đầu năm 2025. Một số mô hình thí điểm đạt kết quả 70–90% nhưng quy mô còn hạn chế. Nguyên nhân chính xuất phát từ tâm lý e ngại của giới trẻ hoặc thiếu sự đồng thuận giữa hai bên nam nữ. Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành chưa quy định bắt buộc khám sức khỏe trước kết hôn, khiến nhiều người chưa xem đây là bước chuẩn bị thiết yếu trong lộ trình xây dựng gia đình. Ngoài ra, sự thiếu liên kết giữa đơn vị tuyên truyền và cơ sở y tế, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, cũng tạo rào cản lớn trong tiếp cận dịch vụ. Trên thế giới, Trung Quốc từng áp dụng quy định bắt buộc khám sức khỏe trước kết hôn nhưng đã bãi bỏ vào năm 2003 để tôn trọng quyền tự do cá nhân. Quyết định này khiến tỷ lệ các cặp đôi đi khám sụt giảm nghiêm trọng, dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ trẻ sơ sinh mắc dị tật bẩm sinh. Hiện nay, chính quyền nước này nỗ lực đảo ngược tình thế bằng cách cung cấp các gói khám và tư vấn hoàn toàn miễn phí tại nhiều tỉnh thành. Đơn cử, theo thông tin Hubei Daily, người dân thành phố Kinh Môn sẽ được hưởng loạt ưu đãi như miễn phí khám y khoa trước hôn nhân cho các cặp đôi mới cưới, khám sức khỏe tiền thai sản cho cặp đôi chuẩn bị mang thai, xét nghiệm NIPT (xét nghiệm sàng lọc trước sinh) không xâm lấn cho phụ nữ mang thai; khám sàng lọc bệnh chuyển hóa bẩm sinh cho trẻ sơ sinh. Tại Đông Nam Á, phần lớn các quốc gia theo đuổi chính sách khuyến khích tự nguyện kết hợp với hỗ trợ chi phí. Singapore xây dựng hệ thống y tế dự phòng hiện đại, tập trung sàng lọc các bệnh di truyền phổ biến như Thalassemia ngay từ giai đoạn thanh niên. Chính phủ đảo quốc sư tử cũng tích cực trợ giá cho các gói xét nghiệm trước kết hôn nhằm giảm gánh nặng tài chính cho các cặp đôi. Trong khi đó, Malaysia áp dụng quy định cứng rắn hơn, yêu cầu bắt buộc xét nghiệm HIV đối với người Hồi giáo trước khi đăng ký kết hôn. Quốc gia này đồng thời triển khai chương trình tầm soát Thalassemia miễn phí tại các trường trung học để sàng lọc sớm người mang gen bệnh. Indonesia gần đây đưa vào sử dụng ứng dụng kỹ thuật số, yêu cầu các cặp đôi khai báo chỉ số sức khỏe trước lễ cưới ba tháng. Động thái này của Jakarta nhằm mục đích phát hiện sớm nguy cơ suy dinh dưỡng ở người mẹ, từ đó ngăn chặn chứng còi cọc ở thế hệ trẻ em tương lai. Để hiện thực hóa mục tiêu năm 2035, ông Phương đề xuất ngành y tế cần chuẩn hóa quy trình khám, tư vấn tại mọi tuyến, từ bệnh viện tỉnh đến trạm y tế xã và phòng khám tư nhân. Các cơ sở cần trang bị đầy đủ năng lực xét nghiệm, sàng lọc di truyền và tư vấn tâm lý. Chính quyền địa phương nên xem xét chính sách hỗ trợ tài chính, bảo hiểm y tế hoặc trợ giá dịch vụ để khuyến khích người dân tham gia. Song song đó, chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc định hình "văn hóa khám trước hôn nhân" thông qua truyền thông. Ngành dân số cần tích hợp nội dung này vào các chương trình giáo dục giới tính học đường, lễ hội cưới hỏi cộng đồng và áp dụng chuyển đổi số để đơn giản hóa thủ tục đăng ký cho các cặp đôi. Adblock test (Why?) Nguồn: VNExpress
