Sau hàng chục năm chậm chạp chuyển đổi số, Nhật Bản vẫn đang chật vật để bắt kịp tốc độ phát triển của những quốc gia tiên tiến khác. Khác xa với hình ảnh những tòa nhà chọc trời sáng đèn neon, hệ thống tàu cao tốc nổi tiếng thế giới và robot thông minh, công nghệ của Nhật Bản còn một góc khuất với máy fax, đĩa mềm và con dấu cá nhân - những thứ gần như không còn tồn tại ở nhiều quốc gia tiên tiến khác. Sự thụt lùi về công nghệ số cùng các thủ tục hành chính rườm rà gây bất tiện cho người dân. Vấn đề này từng thể hiện rõ nét trong Covid-19 khi chính phủ Nhật Bản ứng phó với khủng hoảng toàn quốc bằng công cụ kỹ thuật số. Trang CNA dẫn báo cáo tháng 1/2025 cho thấy 77% trường học ở nước này vẫn sử dụng máy fax để liên lạc. Theo một khảo sát năm 2023, 40% người Nhật cho biết họ cũng đang dùng máy fax. Máy fax được sử dụng phổ biến ở Nhật Bản. Ảnh: Geinokai Năm 2024, Nhật Bản xếp thứ 31 về năng lực cạnh tranh kỹ thuật số toàn cầu, tụt hậu so với đa số nền kinh tế phát triển. Giáo sư Motohiro Tsuchiya tại Trường truyền thông và quản trị hậu cử nhân của Đại học Keio, cho biết trung bình cứ 13 hoặc 14 giây lại có một cuộc tấn công mạng xảy ra ở nước này. Khi Covid-19 bắt đầu diễn ra, khoảng cách công nghệ của Nhật Bản càng trở nên rõ rệt. Các cơ quan quốc gia và địa phương bị quá tải, không có công cụ để hợp lý hóa quy trình. Đến tháng 5/2020, sau khi virus lan rộng toàn cầu, Bộ Y tế Nhật Bản mới triển khai cổng thông tin trực tuyến để bệnh viện báo cáo ca bệnh thay vì dựa vào fax viết tay, gọi điện hoặc gửi email. Theo NHK, ứng dụng truy vết tiếp xúc gặp lỗi suốt nhiều tháng, không thể thông báo cho người dân về khả năng tiếp xúc với người bệnh. Việc thích nghi với làm việc và học tập từ xa rất khó khăn vì nhiều người chưa sử dụng dịch vụ chia sẻ tệp hoặc công cụ video như Zoom. Trong đại dịch, gần 60% người làm việc từ xa vẫn phải đến văn phòng hàng tuần, chủ yếu để xử lý giấy tờ và đóng dấu tài liệu. Nhật Bản từng dẫn đầu toàn cầu vào thập niên 1970 và 1980, khi các công ty như Sony, Toyota, Panasonic, Nintendo vang danh thế giới. Đến đầu thế kỷ 21, với sự trỗi dậy của máy tính và Internet, thế giới chuyển sang nền kinh tế dựa trên phần mềm, nhưng Nhật Bản tỏ ra chậm thích nghi. Daisuke Kawai, Giám đốc Chương trình Đổi mới chính sách và An ninh kinh tế của Đại học Tokyo, cho biết có một loạt yếu tố khiến vấn đề trở nên trầm trọng hơn. Đầu tiên, nước này đã không đầu tư đầy đủ cho công nghệ thông tin và truyền thông. Khi ngành công nghiệp điện tử thu hẹp, kỹ sư Nhật Bản đổ xô sang công ty nước ngoài, dẫn tới thiếu hụt nhân lực công nghệ. Các bộ ngành và cơ quan khác nhau áp dụng chiến lược công nghệ thông tin riêng theo lối chắp vá, kéo theo dịch vụ công không được hiện đại hóa đúng cách, phụ thuộc nhiều vào tài liệu giấy và con dấu cá nhân (hanko) dùng để xác minh danh tính. Con dấu hanko là một biểu tượng cho sự lạc hậu về công nghệ của Nhật Bản. Ảnh: Eternal Dory Nguyên nhân thứ hai đến từ yếu tố văn hóa. Trong công ty Nhật Bản, hệ thống phân cấp theo thâm niên và quá trình ra quyết định chậm chạp dựa trên sự đồng thuận cản trở sự đổi mới. Do tỷ lệ sinh giảm, nước này có tỷ lệ người già cao với tâm lý thiếu tin tưởng công nghệ mới, lo ngại về gian lận kỹ thuật số, ưa chuộng phương pháp truyền thống như hanko, và ít nhu cầu đối với dịch vụ kỹ thuật số. Theo Jonathan Coopersmith, giáo sư danh dự môn lịch sử tại Đại học Texas A&M, doanh nghiệp nhỏ ở Nhật Bản không cảm thấy buộc phải chuyển từ máy fax sang máy tính. Tập đoàn lớn, ngân hàng hoặc bệnh viện lo ngại việc chuyển đổi gây xáo trộn cho dịch vụ hàng ngày. Coopersmith ước tính quá trình số hóa đòi hỏi điều chỉnh hàng nghìn quy định và nhà lập pháp không có động lực để làm vậy. Kết quả là trong nhiều thập kỷ, họ mắc kẹt với công nghệ cũ dù gặt hái thành tựu ở hàng loạt lĩnh vực như robot, hàng không vũ trụ, giao thông công cộng... Nhật Bản đang tiến đến "vực thẳm số", theo cách gọi của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp. Nếu các công ty không áp dụng số hóa, quốc gia này có thể chịu tổn thất hàng năm lên đến 81,4 tỷ USD từ năm sau. Takuya Hirai, được bổ nhiệm Bộ trưởng Chuyển đổi Kỹ thuật số năm 2021, thừa nhận cách xử lý đại dịch của đất nước là "thất bại kỹ thuật số". Do đó, Cơ quan Kỹ thuật số ra đời vào cùng năm với nhiệm vụ đưa Nhật Bản bắt kịp xu thế. Cơ quan này đã khởi động hàng loạt sáng kiến như thẻ an sinh xã hội thông minh và thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng dựa trên đám mây. Tháng 7/2024, họ tuyên bố chiến thắng trong "cuộc chiến chống đĩa mềm", xóa bỏ loại đĩa này trên tất cả hệ thống của chính phủ, mở đường cho nhiều công ty thuê nhà thầu và cố vấn để cải tổ hệ thống của họ. Theo CNA, vào tháng 4/2024, chính phủ Nhật Bản công bố kế hoạch về hệ thống xếp hạng an ninh mạng doanh nghiệp. Các công ty cần cập nhật phần mềm, hạn chế truy cập dữ liệu nhạy cảm, với yêu cầu nghiêm ngặt hơn đối với ngành quan trọng như năng lượng và bán dẫn. Nếu không đáp ứng tiêu chuẩn, họ có thể mất cơ hội kinh doanh vì khách hàng có thể yêu cầu mức độ an ninh nhất định để bắt đầu giao dịch kinh doanh. Tuy nhiên, công cuộc số hóa của chính phủ vấp phải nhiều kháng cự. Kế hoạch loại bỏ máy fax trong chính phủ của Cơ quan Kỹ thuật số nhận hơn 400 phản đối chính thức từ các bộ vào năm 2021. Những thứ như con dấu hanko có nguồn gốc từ truyền thống và phong tục thậm chí khó loại bỏ hơn do ý nghĩa văn hóa. Mặc dù chính phủ đã bỏ yêu cầu đóng dấu hanko với 14.700 thủ tục năm 2020, nó vẫn được áp dụng cho 83 thủ tục như đăng ký xe và công ty. Tốc độ tiến triển phụ thuộc vào mức độ sẵn sàng của Cơ quan Kỹ thuật số trong việc thúc đẩy cải cách quy định, và độ ưu tiên của nhà lập pháp đối. Kawai ước tính với tốc độ này, Nhật Bản có thể bắt kịp một số nước phương Tây trong vòng 5-10 năm về ứng dụng số hóa. An Khang tổng hợp Adblock test (Why?)Theo Trang Công Nghệ
