MoroccoCác nhà nghiên cứu nghi ngờ một khối đá rơi trên sa mạc Sahara có thể từng bị văng khỏi Trái Đất và rơi trở lại hành tinh sau hàng nghìn năm bay trong vũ trụ. Bề mặt của thiên thạch NWA 13188 tìm thấy ở Morocco. Ảnh: Albert Jambon Một khối đá màu nâu đỏ sẫm lấy từ sa mạc Sahara ở Morocco cách đây vài năm có thể là đá trên Trái Đất bắn vào vũ trụ, trôi nổi cả nghìn năm trong không gian trước khi rơi trở lại hành tinh ở trạng thái nguyên vẹn. Nếu giả thuyết của các nhà khoa học đúng, đây sẽ là thiên thạch đầu tiên rời đi và quay trở lại Trái Đất. Nghiên cứu được công bố tại hội nghị địa hóa học quốc tế vào tuần trước, Space hôm 24/7 đưa tin. Kiểm tra ban đầu cho thấy khối đá khác thường có cùng thành phần hóa học như đá núi lửa trên Trái Đất. Tuy nhiên, vài nguyên tố của nó dường như bị biến đổi thành dạng nhẹ hơn. Phiên bản nhẹ hơn này chỉ tồn tại khi tương tác với tia vũ trụ mang năng lượng trong không gian. Đó là một trong hai bằng chứng quan trọng hé lộ hành trình của khối đá ở ngoài Trái Đất. Mật độ đồng vị "quá cao để có thể lý giải bằng quá trình diễn ra trên Trái Đất", theo Jérôme Gattacceca, nhà địa vật lý ở Trung tâm nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp, trưởng nhóm phụ trách tìm hiểu thiên thạch. Họ đặt tên cho thiên thạch này là Tây bắc châu Phi 13188 (NWA 13188). Gattacceca và cộng sự nghi ngờ khối đá lần đầu tiên văng vào không gian sau khi một tiểu hành tinh rơi xuống Trái Đất khoảng 10.000 năm trước. Sự kiện tự nhiên duy nhất khác có thể khiến đá bắn lên độ cao lớn là phun trào núi lửa, nhưng các nhà địa chất học cho rằng khả năng đó không cao lắm. Đá bắn ra từ vụ phun trào núi lửa kỷ lục dưới biển Hunga Tonga-Hunga Ha'apai năm ngoái chỉ bay tới độ cao 58 km, cách xa rìa khí quyển Trái Đất. Sau khi bắn vào không gian, vượt qua lớp bảo vệ Trái Đất, NWA 13188 sẽ chịu tác động từ tia vũ trụ, cấu tạo từ hạt năng lượng cao tỏa ra bởi ngôi sao xa xôi phát nổ và xuyên qua hệ Mặt Trời ở vận tốc ánh sáng. Những chùm tia như vậy sẽ bắn tới tấp vào thiên thạch, để lại dấu vết đồng vị đặc trưng dễ phát hiện như beryllium-3, helium-10 và neon-21. Ở NWA 13188, mức độ các đồng vị này cao hơn hẳn bất kỳ loại đá nào trên Trái Đất, nhưng thấp hơn thiên thạch khác. Điều này chỉ ra khối đá có thể trải qua từ 2.000 đến vài chục nghìn năm trên quỹ đạo quanh Trái Đất trước khi rơi trở lại khí quyển. Bằng chứng thứ hai hé lộ hành trình bay vào không gian của khối đá là lớp vỏ bóng loáng gọi là vỏ nhiệt hạch, hình thành khi một thiên thể lao qua khí quyển Trái Đất trong hành trình rơi xuống đất. Albert Jambon, giáo sư người Pháp về hưu ở Đại học Sorbonne của Paris mua NWA 13188, nặng 0,6 kg, tại một trong những buổi trưng bày khoáng sản và đá quý thường niên lớn nhất châu Âu ở Sainte Marie aux Mines, Pháp. Nhà buôn người Morocco bán thiên thạch cho Jambon nhiều khả năng mua nó từ bộ lạc du mục Bedouin chuyên thu thập những viên đá kỳ dị ở Sahara. Do đó, vị trí chính xác mà NWA 13188 đáp xuống sau khi rơi trở lại Trái Đất vẫn là một bí ẩn. Cách đây hai năm, Jambon cộng tác với Gattacceca, người chuyên phân loại thiên thạch cho các nhà sưu tập tư nhân. Phân tích sơ bộ về NWA 13188 của nhóm nghiên cứu chưa thể thuyết phục các nhà địa chất học khác bởi từ kết luận rút ra, không thể phủ nhận khối đá đến từ Trái Đất. Nhóm của Gattacceca cũng chưa xác định được niên đại thiên thạch, một chỉ dẫn cần thiết về nguồn gốc của nó. Khối đá được xếp vào nhóm achondrite. Thiên thạch thuộc lớp này thường có niên đại 4,5 tỷ năm. Tuy nhiên, nếu NWA 13188 là đá trên Trái Đất, chắc chắn độ tuổi của nó ít hơn nhiều. Một điều đáng quan tâm khác là không có miệng hố va chạm lớn trên Trái Đất có niên đại phù hợp với khung thời gian đề cập trong nghiên cứu. Gattacceca và cộng sự ước tính phải có một miệng hố rộng khoảng 20 km hình thành nếu tiểu hành tinh cỡ 1 km đâm vào Trái Đất cách đây 10.000 năm. Trong số 50 trên 200 miệng hố va chạm đã biết có kích thước như vậy, không miệng hố nào ít hơn vài triệu năm tuổi. Sa mạc Sahara, nơi tìm thấy NWA 13188, là quê hương của 12 miệng hố, chỉ có duy nhất một miệng hố trong số đó rộng 18 km và ít nhất 120 triệu năm tuổi, theo Cơ sở dữ liệu va chạm Trái Đất. Dù có thể tồn tại hàng chục miệng hố va chạm ở lục địa châu Phi chờ xác nhận, giới nghiên cứu cho rằng miệng hố 10.000 năm tuổi rất khó bị bỏ sót. Tiểu hành tinh truyền động lượng sang mặt đất khi va chạm, khuếch đại áp suất và nhiệt độ tới mức cực hạn khiến đá trên Trái Đất nóng chảy, và những vật ở gần miệng hố lớn sẽ rất nóng, theo Ludovic Ferrière, quản lý bộ sưu tập đá ở Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên tại Vienne, Áo. Những phép đo cần xử lý khác bao gồm dữ liệu về lượng chấn động từ va chạm ban đầu mà viên đá hấp thụ. Dấu hiệu đặc trưng này có thể phát hiện từ vi cấu trúc bị biến đổi vĩnh viễn của tinh thể khoáng chất hình thành khối đá. An Khang (Theo Space) Adblock test (Why?)Nguồn VNExpress
