Bia đá Montoro. Ảnh: Antiquity 2017. Cao 1,5 mét và rộng 85 cm, bia đá Montoro phủ đầy chữ khắc có niên đại từ thời Đồ sắt. Các biểu tượng có sự tương đồng với ký tự từ những ngôn ngữ đã tuyệt chủng nhưng không ai có thể giải mã được ý nghĩa của chúng, theo International Business Times. Nhà khảo cổ học Leonardo García Sanjuán ở Đại học Seville, Tây Ban Nha, bắt đầu nghiên cứu tấm bia đá sau khi đọc chú thích ngắn về phát hiện trong tờ rơi của Bảo tàng khảo cổ Montoro. Ông nhận thấy điểm đặc biệt ở tấm bia đá và quyết định tìm hiểu về món đồ tạo tác cùng với đồng nghiệp Marta Díaz-Guardamino ở Đại học Southampton, Anh. Bia đá lần đầu tiên được khai quật bởi một nông dân cày cấy trên cánh đồng ở thành phố Montoro phía nam Tây Ban Nha năm 2002. Người nông dân vứt bia đá lên chồng đá chất bên cạnh cánh đồng. Hai năm sau, hai kiểm lâm viên từ sở môi trường của tỉnh phát hiện tấm bia đá và chú ý tới một loạt hình khắc kỳ lạ bao phủ một mặt của nó. Các kiểm lâm viên đưa bia đá tới bảo tàng địa phương, nơi nó được lưu giữ suốt 8 năm trước khi García Sanjuán và Díaz-Guardamino tìm đến vào năm 2012. Họ rất bối rối khi nhận thấy những chữ cái hay văn tự dường như vô nghĩa. "Thật hiếm thấy thứ gì tương tự bia đá này, những chữ khắc trên bia không thể đọc được. Không một chữ viết nào có ý nghĩa", García Sanjuán nói. Hầu hết ký tự đều có thể dễ dàng nhận dạng, bởi chúng được lấy từ một loạt ngôn ngữ khác nhau. Ở trên cùng bia đá, một số ký tự sắp xếp theo kiểu vòng tròn hoặc xoắn ốc trong khi những chữ khác được khắc không theo trình tự nào. Để tìm ra ý nghĩa của bộ văn tự lạ, một trong những vấn đề quan trọng nhất là xác định niên đại. Từ đó, các nhà khảo cổ có thể thu thập gợi ý về bối cảnh văn hóa khi bia đá ra đời. Nhóm nghiên cứu gặp nhiều khó khăn trong quá trình xác định niên đại. Chủ cánh đồng nơi tìm thấy bia đá không muốn các nhà khảo cổ đào xới mảnh đất để tìm kiếm những đồ tạo tác cùng thời khác có thể giúp ước tính niên đại bia đá. "Ông ấy chỉ cho phép chúng tôi đào một hố nhỏ. Chúng tôi không may mắn lắm và không tìm thấy bất kỳ vật liệu nào. Vì thế chúng tôi phải dựa vào bằng chứng gián tiếp", García Sanjuán chia sẻ. Chữ khắc trên bia bao gồm các thành tố từ bộ chữ Hispanic nguyên thủy ở vùng đông bắc, chữ Graeco-Iberia, chữ khắc Proto-Sinaitic, Proto-Canaanite, South Arabia và Phoenic. Các nhà nghiên cứu ước tính chữ khắc được tạo ra từ khoảng thế kỷ 9 đến cuối thế kỷ 3 trước Công nguyên. Nhóm của García Sanjuán đưa ra hai giả thuyết về tấm bia đá. Giả thuyết đầu tiên là tấm bia đá được khắc chữ vào đầu thời Đồ đá, giữa thế kỷ 9 và thế kỷ 5 trước Công nguyên. "Có thể những người địa phương không biết chữ mô phỏng những dấu hiệu họ từng trông thấy hoặc nghe kể trên bia đá", García Sanjuán giải thích. Giả thuyết còn lại là chữ khắc hình thành cuối thời Đồ sắt từ từ thế kỷ 5 đến thế kỷ 3 trước Công nguyên. Tấm bia đá có thể là vật đánh dấu sự đa sắc tộc của binh lính trong cùng một đội quân. Tuy nhiên, hai giả thuyết trên chỉ mang tính suy đoán. Trước khi tìm thấy thêm nhiều đồ tạo tác, nhóm nghiên cứu vẫn chưa có cách nào để xác định nguồn gốc thực sự của tấm bia đá cũng như ý nghĩa của những dòng chữ khắc trên đó. Phương Hoa Nguồn VNExpress
